Whistlejacket en Eclipse - de paarden die poseerden voor George Stubbs

De fascinatie voor het paard is minstens zo oud als de schilderkunst zelf. Denk bijvoorbeeld aan prehistorische grotschilderingen van wilde paarden. In verschillende verschijningsvormen duikt het paard op in de kunstgeschiedenis: in mythologische figuren als de Centaur, Pegasus en de Eenhoorn, maar het paard is ook afgebeeld op schilderijen van Velázquez, Rubens én natuurlijk George Stubbs. Dat heeft deels te maken met de rol van het paard door de eeuwen heen: als vervoermiddel, als landbouwkracht, in de sport en de jacht, maar ook in de oorlogvoering. Maar wat betekende het paard voor George Stubbs? En wat maakt zijn schilderijen zo bijzonder?

George Stubbs, Portret van Joseph Smyth Esquire, luitenant van Whittlebury Forest, te paard, c.1762-1764, Cambridge, The Syndics of the Fitzwilliam Museum, University of Cambridge

Van elite-portrettist tot paarden schilder

Stubbs maakt als jonge kunstenaar eerst naam als portretschilder van de elite, daar viel tenslotte goed geld mee te verdienen. Hij was redelijk populair en zijn opdrachten stelden hem uiteindelijk financieel in staat om zich te verdiepen in zijn andere passie: anatomie. Hij vestigde zich in York, waar hij anatomisch onderwijs kreeg. Daar kwam hij op het idee om in de paardenanatomie te duiken. Het paard was het enige dier waar al een exclusieve anatomische studie aan was gewijd, maar die voldeed niet meer aan de wetenschappelijke standaard. Stubbs zag hier een uitdaging en kans om zich te profileren. Hij stortte zich achttien maanden lang op de eigenhandige ontleding van paardenlichamen en het maken van anatomische tekeningen. Omdat hij zijn werk uiteindelijk wilde publiceren in een boek, was het noodzakelijk om de tekeningen om te zetten in prenten. De etstechniek van Stubbs liet echter nog te wensen over, dus hij vertrok naar Londen waar hij hoopte samen te werken met vooraanstaande

prentmakers. Geen van hen zag deze uitdagende klus zitten, dus besloot Stubbs zich alsnog te bekwamen in het etsen. Zijn overstap naar Londen was toch een succes: in de hoofdstad legde hij de juiste contacten en kreeg hij zijn eerste belangrijke opdrachten als paardenschilder. Paardenschilderijen waren in die tijd bijzonder in trek. Dat hing samen met de populariteit van paardensport - en dan vooral de rensport. Adellijke families bezaten vaak dure (ras)paarden, een statussymbool in de 18e eeuw, en zagen dus maar wat graag hun paard vereeuwigd. Kenmerkend voor Stubbs’ werk zijn zijn ongekend levensechte portretten van paarden; ze waren direct herkenbaar voor hun eigenaren.

George Stubbs’ meesterwerk Whistlejacket

Hét hoogtepunt van de tentoonstelling is Stubbs' ultieme meesterwerk Whistlejacket, een levensgroot portret van een steigerend paard. Het is een schilderij met impact: door het enorme formaat, het krachtig geschilderde paard en de bijzondere leeg gelaten achtergrond, trekt het direct alle aandacht. Het verhaal gaat dat Stubbs dit doek in een stal maakte terwijl Whistlejacket voor hem poseerde. Toen het af was zette Stubbs het tegen een muur om het van een afstand te kunnen bekijken. Whistlejacket zag het werk en herkende het als een echt paard. Hij maakte zelfs aanstalten om het aan te vallen! Dat was voor zijn eigenaar hét bewijs dat het schilderij perfect was zoals het was. De achtergrond bleef leeg, waardoor het schilderij een unieke, tijdloze uitstraling heeft.

Eclipse geportretteerd door George Stubbs

Waar Whistlejacket zijn faam vooral dankt aan Stubbs’ schildertalent, komt de legendarische reputatie van het renpaard Eclipse geheel door zijn eigen kwaliteiten. Eclipse was het beroemdste en succesvolste renpaard van de 18e eeuw. Hij won al zijn races. Al snel durfde niemand meer tegen Eclipse te racen en werd hij als dekhengst ingezet. Met succes: hij verwerkte 930 nakomelingen in 17 jaar tijd, waaronder 300 prijswinnende renpaarden. Niet alleen het portret dat Stubbs maakte van Eclipse is in de tentoonstelling te zien, ook Eclipse zélf heeft de overtocht naar Nederland gemaakt. Althans wat er van hem over is: zijn skelet. Eclipse was zo'n belangrijk paard, dat hij na zijn dood ontleed is en zijn geraamte bewaard is gebleven.

Lees meer over George Stubbs, de man achter de paarden schilderijen, of over zijn obsessie.