Gezicht op de Oudezijds Voorburgwal met de Oude Kerk in Amsterdam

De Oudezijds Voorburgwal, die de verbinding vormt tussen de Amstel in het zuiden en het IJ in het noorden, is de op een na oudste stadsgracht van Amsterdam. Jan van der Heyden koos voor zijn schilderij een van de meest in het oog springende gedeelten, dat bij de Bierkaai en de Oude Kerk. Aan de Bierkaai - de naam zegt het al - werd het bier in vaten aangevoerd, in dit geval het buitenlandse bier, dat vooral uit Hamburg werd geïmporteerd. De beeldbepalende Oude Kerk is de oudste gotische hallenkerk in de noordelijke Nederlanden en werd gebouwd in de veertiende en vijftiende eeuw. In 1658 en 1659 werd het klokkenspel, dat op het schilderij goed zichtbaar is, nog geheel vernieuwd.

Hoewel dit stadsgezicht naar de werkelijkheid is geschilderd, heeft Van der Heyden zich op enkele onderdelen vrijheden veroorloofd. Zo is de klokkentoren in het echt hoger en slanker en is de gracht wat smaller. De minutieuze detaillering, waarbij zelfs de afzonderlijke bakstenen in de gevels te zien zijn, is kenmerkend voor zijn manier van schilderen. De vele figuurtjes die het stadsbeeld verlevendigen, zijn waarschijnlijk geschilderd door Adriaen van de Velde (1636-1672), die daar vaak door Van der Heyden voor werd ingehuurd.

Stadsgezichten en landschappen met buitenhuizen waren het specialisme van Jan van der Heyden. Maar naast zijn werk als schilder was hij ook een uitvinder. Zo bedacht hij in 1668 een ingenieus plan voor de Amsterdamse stadsverlichting, dat tot 1840 in gebruik zou blijven. In 1672 ontwierp hij een brandspuit met slangen, die in 1681 in productie werd genomen.

(dit is een bewerkte versie van een tekst gepubliceerd in: P. van der Ploeg, Q. Buvelot, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis: Een vorstelijke verzameling, Den Haag 2005)

Herkomst

Valerius Röver, Delft, 1713; zijn weduwe, Cornelia Röver-van der Dussen, 1739-1750; met de verzameling Röver verkocht aan prins Wilhelm VIII van Hessen, Kassel, 1750; Josephine de Beauharnais, Malmaison, 1806-1815; tsaar Alexander I, Sint Petersburg, 1815; Hermitage, Sint Petersburg, tot 1935; Fritz Mannheimer (1890-1939), Amsterdam, 1935; als onderdeel van de Mannheimer-collectie verkocht aan Dienststelle Mühlmann voor Adolf Hitler, Führermuseum, Linz, 1940; Stichting Nederlands Kunstbezit (inv.nr. NK 3110), 1946; in bruikleen aan het Mauritshuis, 1948-1960; overgedragen, 1960

Tweede Wereldoorlog

Dit schilderij behoort tot de Nederlands Kunstbezit collectie (NK-collectie): objecten die tijdens het naziregime zijn geroofd, geconfisqueerd of aangekocht. Na de oorlog kwamen ze onder beheer van de Nederlandse Staat. De afgelopen decennia worden verzoeken tot teruggave weer in behandeling genomen en zijn objecten geretourneerd aan de erven van de rechtmatige eigenaren.

Voor meer informatie: mauritshuis.nl/herkomstonderzoek