Kind uit de familie Honigh op het sterfbed

Het lijkt net alsof het kindje op dit schilderij heel diep ligt te slapen. Het is gewikkeld in witte stof en heeft een strak kapje om het hoofd, met subtiele kantrandjes rond het gezicht. Het hoofdje rust op een groot wit kussen. Het gordijn links roept de suggestie op dat het kind in een bedstede ligt. Het stro linksonder wijst erop dit geen slapend, maar een gestorven kindje is. Een kind met zulke rijke kanten kleding en beddengoed, hoefde natuurlijk niet te slapen op een armoedige hoop stro. Stro werd bij het opbaren van kleine kinderen gebruikt om kwade geesten af te weren. Ook valt op dat het kind een erg bleke huid heeft. De onbekende kunstenaar die dit paneel heeft geschilderd, heeft de wangen en lippen van de baby heel subtiel een beetje kleur gegeven, om het portret een niet al te schokkende uitstraling te geven. Het schilderij was namelijk bedoeld als dierbare herinnering voor de treurende ouders.

Een portret als dit bewijst dat er ook in de zeventiende eeuw gerouwd werd om het verlies van een kind. Hoewel het kindersterftecijfer bijzonder hoog was en de meeste kinderen niet eens hun eerste levensjaar haalden, moet het verlies van een jonggeboren kind ook toen een zware en emotionele gebeurtenis zijn geweest. Mensen haalden veel steun uit hun geloof; een gestorven kind gaat immers naar de hemel, ver van het zondige leven op aarde. Toch zijn er veel dagboeken en brieven waaruit blijkt dat ouders het erg moeilijk hadden met het keer op keer verliezen van hun dierbare kinderen.

Alleen welgestelde ouders waren in de positie een doodsportret van hun kind te laten maken. De meeste mensen konden alleen in hun herinnering een beeld van hun verloren kind bewaren. Er zijn nu nog iets meer dan dertig zeventiende-eeuwse Nederlandse portretten bekend van kinderen op hun doodsbed. Het is moeilijk in te schatten hoeveel portretten van overleden kinderen bestaan hebben. Zeker is dat de ouders van dit gestorven kindje de herinnering aan hun baby voor de eeuwigheid levend wilden houden.

(dit is een bewerkte versie van een tekst gepubliceerd in: L. van der Vinde, Kinderen in het Mauritshuis, Den Haag 2007, pp. 60-61)

Herkomst

Mogelijk Johan Honigh, Hillegonda van Vierssen en erven, Middelburg; schenking van Constant L.M. Lambrechtsen van Ritthem, Middelburg, 1895