De kunstenaar
Andrea Mantegna werd in Noord-Italië geboren in de buurt van Padua. Op zijn elfde ging hij in die stad in de leer bij de schilder Francesco Squarcione. Padua, een stad met een Romeinse oorsprong en een stokoude universiteit, was op dat moment een humanistisch centrum van denkers, wetenschappers en kunstenaars. Daar maakte Mantegna kennis met de klassieke oudheid. In 1460 werd Mantegna aangesteld als hofschilder van de hertogen van Mantua, de familie Gonzaga. Hij werkte voor drie opeenvolgende hertogen en bleef de rest van zijn leven in Mantua wonen en werken. Mantegna werd beroemd om zijn indrukwekkende fresco’s zoals die in de echtelijke slaapkamer in het paleis in Mantua, de Camera degli Sposi. Daarnaast schilderde hij religieuze schilderijen, zoals de Bewening van Christus in de Brera in Milaan en Ecce homo die nu in Den Haag te zien is. Mantegna is een van de beroemdste schilders van de Italiaanse Renaissance. Kenmerkend voor deze periode is dat kunstenaars zich lieten inspireren door de kunst en architectuur van de klassieke oudheid. De compositie van dit schilderij herinnert aan reliëfsculpturen van Romeinse sarcofagen. In Nederlandse musea bevinden zich geen schilderijen van Mantegna.
Ecce homo
Aangrijpend en heel dichtbij, dat is de kracht van Mantegna’s Ecce homo. De schilder heeft ingezoomd op de torso van de gegeselde Christus, kort voordat hij wordt gekruisigd. Hij heeft een touw om zijn nek, bloederige striemen van de zweepslagen en de scherpe doornenkroon prikt in zijn hoofd. Vier mannen (twee staan wat verstopt naar achteren) dringen zich aan hem op, grijpen hem vast en bespotten hem. Ze dragen hoofddeksels met teksten in een fantasieschrift. Volgens de bijbel schreeuwde het woedende volk om Christus’ terechtstelling: Crucifige eum, tolle eum!, “Kruisig hem, pak hem!” Die spreekkoren schilderde Mantegna op twee briefjes in de hoeken. Het gebrul is haast te horen, maar Christus zwijgt. Ecce homo is Latijn voor “Zie, de mens”. Pilatus zou dat gezegd hebben toen hij Christus aan de woedende menigte liet zien. Het is of Mantegna dat citaat letterlijk heeft uitgebeeld. Door de krappe inkadering zit je er als kijker bovenop, aan Christus’ indringende en lijdzame blik valt niet te ontkomen. Zie hier de mens en lijdt met hem mee.
