Voorafgaand aan de restauratie van Saul en David is het schilderij grondig onderzocht. Het Mauritshuis stelde een internationaal comité van adviseurs samen om antwoorden te vinden op kwesties als het originele formaat, het gordijn en de toeschrijving. Door de nieuwste onderzoekstechnieken had het onderzoek veel weg van een ‘Crime Scene Investigation’.

Het originele formaat

We weten dat Saul en David oorspronkelijk een ander formaat had dan nu. Toch bleek het nog een ingewikkelde opgave het originele formaat te achterhalen. Met behulp van de nieuwste apparatuur en onderzoeksmethodes is duidelijk geworden dat het huidige schilderij uit niet minder dan 15 verschillende stukken doek bestaat: twee grote stukken van het oorspronkelijke doek (één met Saul en één met David), aangevuld met een oud doek (een kopie naar een portret van Anthony van Dyck)  en andere repen aan de zijkanten van het schilderij. In de tentoonstelling wordt een 3D reproductie getoond van het oorspronkelijke formaat.

Restauratie

De conditie van het schilderij van Saul en David was niet goed. Hoewel de drager stevig in elkaar zat, zag de verflaag er niet goed uit door slijtage. De twee figuren waren relatief goed bewaard gebleven, hoewel op sommige plekken sleets. De opvallende verticale naad en het aangezette stuk ontsierden de voorstelling. De verf was overal vlak geworden en de oude vernis was vergeeld en gecraqueleerd.

Petria Noble, die destijds als hoofd restauratie van het Mauritshuis de eerste technische onderzoeken had uitgevoerd, begon aan een zorgvuldig en geleidelijke verwijdering van het vernis en de overschilderingen. Wat tevoorschijn kwam was een lappendeken aan stukjes doek. Heel verrassend was de vondst van een reep onderaan het schilderij waarop vingers te zien zijn. Deze reep bleek afkomstig van dezelfde Van Dyck-kopie als het grote stuk doek rechtsboven. Carol Pottasch en Susan Smelt hebben de behandeling voortgezet.