Carel Fabritius was een schilder uit de Hollandse 17de eeuw met een geheel eigen stijl. Hij schilderde portretten, stillevens, stadsgezichten en historiestukken, vaak in heldere kleuren en met een subtiele lichtbehandeling.
In 1654 maakte Fabritius een van zijn meest bijzondere werken: Het puttertje. Het is een levensecht portret van een distelvink (putter) zittend voor een witte muur. In datzelfde jaar kwam de 32-jarige schilder plots om het leven door de ontploffing van een Delfts kruitmagazijn. Fabritius liet hierdoor een klein, maar wel buitengewoon veelzijdig oeuvre na van maar 12 schilderijen – allemaal unieke meesterwerken.
Leven in Amsterdam en Delft
Fabritius werd geboren in de Middenbeemster, even ten noorden van Amsterdam. Als negentienjarige vertrok hij met zijn kersverse bruid Aeltje naar Amsterdam. Daar ging hij in de leer bij Rembrandt van Rijn (1606-1669). Op jonge leeftijd verloor Fabritius zijn eerste vrouw en drie kinderen. Met zijn tweede vrouw verhuisde hij in 1650 naar Delft.
Het illusionisme en de verstilde rust in zijn werk waren waarschijnlijk een inspiratiebron voor de schilder Johannes Vermeer (1632-1675). Net als Vermeer raakte Fabritius’ naam grotendeels in de vergetelheid. Halverwege de 19de eeuw werd hij ‘herontdekt’ door de Franse kunstcriticus Théophile Thoré (1807-1869). Tot dan toe werden zijn schilderijen meestal verhandeld als Rembrandts, soms zelfs met een valse Rembrandt-signatuur.
Leerling van Rembrandt
Door zijn vlotte penseelvoering wordt Fabritius als de meest getalenteerde leerling van Rembrandt beschouwd. Uiteindelijk ontwikkelde Fabritius een geheel eigen stijl, maar in zijn eerste schilderijen is de invloed van zijn leermeester nog goed zichtbaar. Het zijn in brede penseelstreken geschilderde historiestukken in donkere, warme kleuren en met een dramatische belichting – net zoals Rembrandt dat deed.
Trompe-l’oeil
Fabritius kon met zijn schilderijen de indruk wekken dat je naar een levensechte voorstelling kijkt. De term voor deze manier van schilderen is ‘trompe-l’oeil’ en betekent letterlijk ‘het oog bedriegen’. Al in de klassieke oudheid vond men het bedrieglijk getrouw weergeven van een levend wezen de moeilijkste uitdaging voor kunstenaars. Fabritius werkte met brede penseelstreken en schilderde juist maar weinig details. Tóch wist de kunstenaar hiermee een overtuigende illusie te creëren. Met zijn onscherpe contouren doet het puttertje bijvoorbeeld van een afstandje levensecht aan.
In een aantal van Fabritius’ schilderijen, zoals Het puttertje, is een witte muur met afbrokkelend pleisterwerk te zien. Hij gebruikte deze achtergrond zelfs voor portretten – heel bijzonder, want mensen lieten zich toen meestal voor een nette achtergrond portretteren. Fabritius schilderde kapot stucwerk met niet meer dan een paar dikke vegen verf, aangebracht met een paletmes. Door deze techniek lijkt het net alsof je naar een echte muur kijkt. Om de illusie nog meer te versterken, schilderde hij soms zelfs een spijkertje in de muur.
Delftse donderslag
