Vriendenlezing - Rembrandt als Germaanse held

Kunst en nazipropaganda tijdens de Duitse bezetting

09 jul 2025, 11:15 - 12:00
Nassauzaal

Prof. Dr. Frank van Vree, Em. hoogleraar Geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, verzorgt op woensdag 9 juli 2025 de  Vriendenlezing in het kader van de tentoonstelling Huis in de storm - Museum in oorlogstijd

Op 15 juli 1941 vindt in de Westerkerk in Amsterdam een plechtige herdenking van Rembrandts 335ste geboortedag plaats. Het is een belangrijke politieke gebeurtenis, zoals blijkt uit de aanwezigheid van vele Nederlandse en Duitse gezagsdragers, maar ook uit de enorme aandacht die de gelijkgeschakelde pers in de voorgaande weken aan de herdenking heeft besteed. Elders in de stad, op het Rembrandtplein, paraderen leden van de Nationale Jeugdstorm, de Nederlandse variant van de Hitlerjugend. Ze leggen een krans bij het standbeeld van de schilder. Tot aan het einde van de Duitse bezetting zouden er veel van dergelijke bijeenkomsten worden georganiseerd. 

Dat Rembrandt zo’n belangrijke plaats innam in de nazistische propaganda en cultuurpolitiek was geen toeval: al sinds het einde van de negentiende eeuw werd de Hollandse zeventiende-eeuwse kunst in Duitsland graag voorgesteld als onvervreemdbare onderdeel van wat werd beschouwd als ‘een gedeelde Germaanse leefwereld’. Rembrandt werd daarbij soms zelfs afgeschilderd als een ‘betere’ Duitser. Nederlandse nazi’s zagen in Rembrandt een held die Nederland en Duitsland kon verbinden. 

In deze lezing zal een beeld worden geschetst van de Rembrandtverering tijdens de Duitse bezetting, waarbij niet alleen wordt stilgestaan bij de propaganda, maar ook bij de verschillende tentoonstellingen en films, alsmede de Rembrandt-opera van de omstreden componist Henk Badings. 

 

Een affiche voor Rembrandtdag. Er staat groot een portret van Rembrandt op met daarboven in rode letters: Rembrandtdag en onderaan: 15 juli 1944.

Frank van Vree

Frank van Vree is emeritus-hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Conflict en Herinnering aan de Universiteit van Amsterdam. Tot 2021 was hij directeur van het NIOD en eerder o.a. decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen aan de UvA. In 2023-2024 was hij Cleveringa-hoogleraar aan de Universiteit Leiden; eerder had hij ook tijdelijke posities aan New York University, de Erasmus Universiteit en de universiteiten van Aarhus, Göttingen, Luik en Skopje. Zijn meest recente boek is Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging 1945-2024

Een foto van Frank van Vree.

Vrienden van het Mauritshuis

Vrienden zijn voor het Mauritshuis onmisbaar. Al meer dan dertig jaar steunen de Vrienden van het Mauritshuis ons met bijdragen voor aankopen en tentoonstellingen.

Met support van de Vrienden zijn prachtige werken toegevoegd aan onze collectie, waaronder Werveling van Bibi Smit en Rozen in een glazen vaas van Jacob van Hulsdonck. Ook steunden de Vrienden bijzondere tentoonstellingen, waaronder recentelijk Facelifts & Makeovers (2021) en Vervlogen - geuren in kleuren (2021).

Als dank organiseren we vele lezingen, excursies, openingen en andere activiteiten.

Speciaal voor expats zijn er de International Friends.

Jacob van Hulsdonck, Rozen in een glazen vaas, c. 1640-1645