The Grand Tour - Bestemming Italië

Jonge aristocraten in hun ‘tussenjaren’

03 jul 2025

Den Haag – Van 18 september 2025 tot en met 4 januari 2026 presenteert het Mauritshuis The Grand Tour – Bestemming Italië: een reis langs topstukken uit drie vooraanstaande Britse landhuizen: Burghley House, Holkham Hall en Woburn Abbey. De kunstwerken op deze tentoonstelling werden in de 17de en 18de eeuw verzameld tijdens de Grand Tour: een meerjarige, educatieve reis over het Europese vasteland, bedoeld als afronding van de opvoeding van jonge Britse aristocraten. Onder de blikvangers bevinden zich een indrukwekkend portret van Thomas William Coke (Holkham Hall) door Pompeo Batoni, werk van Angelica Kauffman (Burghley House) en twee grote Venetiaanse stadsgezichten van Canaletto, allen voor het eerst in Nederland te zien.

Burghley House – groots in verzamelen

Bezoekers maken kennis met twee bijzondere reizigers uit de Cecil-familie: John Cecil, de 5de earl (graaf) van Exeter, en Brownlow Cecil, de 9de earl. In de 17de eeuw reisde John vier keer met zijn vrouw door Europa om kunst te verzamelen voor hun familielandgoed Burghley House. Meubels, wandtapijten – alles werd aangeschaft, maar vooral heel veel schilderijen voor de inrichting van hun woonpaleis. Hun reizen waren verre van licht: ze gingen met kinderen, bedienden en tientallen paarden op pad. Daarnaast verliepen de Grand Tours niet zonder uitdagingen: zieke bedienden bleven achter, paarden bezweken in de hitte en rijtuigen gingen kapot.

Angelica Kauffman, Portret van Brownlow Cecil, 1764, Burghley House.

Geliefd, getalenteerd en overal gevraagd

Bezoekers maken kennis met twee bijzondere reizigers uit de Cecil-familie: John Cecil, de 5de earl (graaf) van Exeter, en Brownlow Cecil, de 9de earl. In de 17de eeuw reisde John vier keer met zijn vrouw door Europa om kunst te verzamelen voor hun familielandgoed Burghley House. Meubels, wandtapijten – alles werd aangeschaft, maar vooral heel veel schilderijen voor de inrichting van hun woonpaleis. Hun reizen waren verre van licht: ze gingen met kinderen, bedienden en tientallen paarden op pad. Daarnaast verliepen de Grand Tours niet zonder uitdagingen: zieke bedienden bleven achter, paarden bezweken in de hitte en rijtuigen gingen kapot.

Nathaniel Dance, Portret van Angelica Kauffman, 1764, Burghley House.

Holkham Hall - een landhuis voor de kunst

Thomas Coke, de 1ste earl van Leicester, was pas vijftien toen hij begon aan zijn zes jaar durende Grand Tour (1712–1718). Hij reisde met een duidelijk doel: het verzamelen van kunst voor het toekomstige Holkham Hall, dat hij na terugkomst liet bouwen in Palladiaanse stijl, met Romeinse zuilen, tempelachtige gevels en een strakke symmetrie. In dit paleisachtige buitenhuis kwamen de kunstwerken optimaal tot hun recht. Tijdens zijn reis verzamelde hij schilderijen, tekeningen, beelden, boeken en manuscripten. Coke gold als een van de belangrijkste 18de-eeuwse verzamelaars van Claude Lorrain, de Franse meester van Italiaanse landschappen, zoals het prachtige Gezicht op een zeehaven en amfitheater. Maar ook het topstuk van de tentoonstelling: een indrukwekkend portret van zijn achterneef Thomas William Coke, geschilderd door Pompeo Batoni, een echt Grand Tour-portret met een Romeins beeld uit het Vaticaan op de achtergrond.

Pompeo Batoni, Portret van Thomas William Coke, 1774, Holkham Hall. © with the kind permission of the Earl of Leicester and the Trustees of the Holkham Estate.

Woburn Abbey – obsessie voor Venetië

Wie aan de Grand Tour denkt, denkt aan Rome, maar ook aan Venetië. John Russell, die in 1735 de 4de duke (hertog) van Bedford werd, bezocht deze stad tijdens zijn Grand Tour (1730-1731). Zoals veel jonge aristocraten wilde hij een blijvende herinnering mee naar huis nemen. En wat was er passender dan een stadsgezicht van Canaletto – dé schilder van het 18de-eeuwse Venetië. Uiteindelijk werd de bestelling van John Russell uitgebreid naar een serie van meer dan 24 schilderijen, de grootste serie Canaletto’s die bewaard is gebleven. Deze schilderijen hangen normaal gesproken in de eetkamer van Woburn Abbey, het eeuwenoude familiehuis van de Russells.

Canaletto, Gezicht op de Canal Grande in Venetië met de Dogana en de Santa Maria della Salute, 1734, Woburn Abbey.

The Grand Tour

Nu bestaat er zoiets als ‘een tussenjaar’ na de middelbare school, maar een Grand Tour kon gerust meerdere jaren duren. Italië was het ultieme einddoel, met Rome, Florence, Napels en Venetië als hoogtepunten. Onderweg leerden de reizigers over kunst, architectuur en cultuur – en verzamelden ze kunstwerken voor in hun Engelse (land)huizen, zoals wij nu souvenirs zouden meenemen. Toch waren deze reizen niet altijd braaf. Ze stonden ook bekend om verleidingen zoals gokken en nachtelijk vertier. Om de jongemannen in het gareel te houden, reisden begeleiders mee. Zo’n ‘privéleraar’ werd spottend 'berentemmer' (bear leader) genoemd. Vanaf de 18de eeuw gingen ook steeds meer vrouwen op Grand Tour, soms reisden ze met hele families. Het einde van de Grand Tour-traditie werd ingeluid door de Napoleontische oorlogen (1803-1815). In de 19de eeuw zou het reizen met de komst van de stoomtrein voorgoed veranderen.

‘Alle geschiedenis ooit’

De tentoonstelling The Grand Tour – Bestemming Italië brengt verhalen over kunst, reizen en avontuur samen. Een speciale luistertour – gemaakt in samenwerking met de podcastmakers van Alle geschiedenis ooit – laat bezoekers via een aantal kunstwerken kennismaken met de persoonlijke ervaringen van de reizigers.

Begunstigers

De tentoonstelling The Grand Tour – Bestemming Italië wordt mogelijk gemaakt met steun van Nationale-Nederlanden, de VriendenLoterij, Stichting Vrienden van het Mauritshuis en Stichting de Johan Maurits Compagnie.

Persbeelden The Grand Tour - Bestemming Italië

Burghley House - exterieur

Holkham Hall - exterieur

Woburn Abbey - exterieur

Joseph Nollekens, Hoofd Van Medusa, Naar De Medusa Rondanini, Burghley House

Angelica Kauffman, Portret Van Brownlow Cecil, 1764, Burghley House 

Nathaniel Dance, Portret Van Angelica Kauffman, 1764, Burghley House

Pompeo Batoni, Portret Van Thomas William Coke, 1774, Holkham Hall. © with the kind permission of the Earl of Leicester and the Trustees of the Holkham Estate.

Claude Lorrain, Arcadisch Landschap Met Schetsende Kunstenaar, Holkham Hall . © with the kind permission of the Earl of Leicester and the Trustees of the Holkham Estate.

Canaletto, Gezicht Op De Canal Grande In Venetië Met De Dogana En De Santa Maria Della Salute, 1734, Woburn Abbey