Het Meisje heeft een vlekkeloze huid met een vloeiende overgang van licht naar schaduw. Haar gezicht is zo glad en zo geraffineerd gehighlight dat er zelfs online make-uptutorials op haar look geïnspireerd zijn.
Contouren
Vermeer gebruikte geen scherpe lijnen voor de contouren van het Meisje. In een vroege fase bracht hij bruine verf aan die hij langs haar gezicht als een contourlijn zichtbaar liet. De verflagen van de achtergrond en van het gezicht raken elkaar niet.
De bruine contour bestaat uit aardepigmenten die ijzer bevatten. IJzer (het element Fe) kan met MA-XRF worden opgespoord. De omgekeerde MA-XRF kaart hieronder toont de verspreiding van ijzer als donkere plekken. De contour om haar gezicht is aangegeven met pijltjes.
Op de MA-XRF kaart van ijzer zien we waar Vermeer aardepigmenten gebruikte om het driedimensionale effect in haar gezicht te bereiken. De delen in de schaduw, om haar ogen en op haar wang bevatten meer ijzer. Waarschijnlijk gaf hij de lichte en donkere partijen in een vroeg stadium al aan. Deze methode om de compositie van een schilderij in licht- en donkerbruin op te zetten werd in de zeventiende eeuw ook wel ‘doodverven’ genoemd. Op deze manier kon Vermeer de lichtval en driedimensionale effecten in de compositie beoordelen voordat hij de uiteindelijke kleuren aanbracht. Het onderzoek naar hoe Vermeer zijn compositie exact opzette loopt nog, maar dit is alvast een eerste aanwijzing.
Highlighting
De techniek om zachte overgangen weer te geven voerde Vermeer nog verder door in het schilderen van haar gelaatstrekken. Haar gelaatstrekken zijn niet heel duidelijk, maar toch ziet haar gezicht er vanaf een afstandje overtuigend uit. Ze heeft geen wenkbrauwen. De brug van haar neus heeft geen contour en het puntje van haar neus is niet goed te onderscheiden van haar wang. De wazig en versimpeld weergegeven gelaatstrekken passen bij een werk als het Meisje met de parel; het is geen portret van een specifiek persoon, maar een exotische ‘tronie’ (een karakterstudie).
De MA-XRF kaart van ijzer laat zien dat Vermeer het sterke onderscheid tussen licht en schaduw in haar gezicht bereikte met bruine verf. Daar bovenop bouwde hij de huidskleuren op met een middentoon en lichtaccenten. Dit detail laat zien dat hij bij haar kin twee (niet helemaal heldere) verflagen bovenop de contourlijn aanbracht. Hierdoor lijkt de contour van haar kin enigszins ‘wazig’.
Blenden
In make-uptutorials worden grote zachte kwasten gebruikt om poeder en blush op de wangen te blenden. Vermeer paste een soortgelijke strategie toe bij het Meisje.
Hoe liet hij licht- en schaduwpartijen in elkaar overvloeien? Als we het jukbeen van het Meisje met de microscoop bekijken zijn de overgangen tussen de drie verschillende roze-bruine tonen zichtbaar.
Vermeer doet met zijn techniek om te contouren, highlighten en blenden niet onder voor de make-up-vloggers van tegenwoordig...
